تحولات معماری معاصر غرب و ایران

«معماری معاصر ایران» تالیف امیر بانی‌مسعود توسط نشر هنر معماری قرن منتشر شد. این کتاب به بررسی تطبیقی تحولات و جنبش‌های معماری معاصر غرب و معماری ایران اختصاص دارد.

به گزارش ایبنا، محور اصلی بحث این کتاب نحوه مواجهه ایرانیان با عالم جدید و تاثیر آن در معماری ایران از دوره قاجار تا سه دهه بعد از انقلاب اسلامی است.

کتاب شامل هفده فصل است و مباحث مطرح شده در این فصل‌ها به پنج شاخه کلی شامل آشنایی ایرانیان با مباحث غربی در دوره قاجار، شامل شکل‌گیری مدرنیته ایرانی در بستر اجتماعی و فرهنگی، معماری دوره قاجار، معماری دوره پهلوی اول، معماری دوره پهلوی دوم و معماری بعد از انقلاب اسلامی تقسیم می‌شوند.

در فصل اول تحول اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران در دوره قاجار مورد بررسی قرار گرفته است که در واقع مقدمه‌ای بر تحولات معماری این دوره است. فصل‌های دوم، سوم و چهارم به مجراهای آشنایی ایرانیان با فرنگ اختصاص یافته و تاثیر اندیشه‌های غرب در محیط‌های علمی و بستر اجتماعی از دید سفرنامه‌نویسان و روشنفکران ایرانی  را بررسی کرده است.

فصل پنجم این کتاب به مهم‌ترین ساختمان‌های دوره قاجار، که هم‌سو با سنت‌های ایرانی و عناصر وارداتی غرب طراحی شده‌اند، تنها در دو شهر تبریز و تهران که اهمیت بیش‌تری در این دوران داشته‌اند، می‌پردازد.

فصل ششم کارنامه حرفه‌ای اولین تحصیلکرده آکادمیک ایران، میرزا مهدی خانشقاقی(ممتحن الدوله) را مورد بررسی قرار می‌دهد و در فصل‌های هفتم و هشتم تحولات معماری ایران در زمان رضاشاه، از مجرای کارهای معماران خارجی و تحصیلکردگان ایرانی که مولف آن‌ها را نسل اول معماران معاصر نامیده، بیان شده است.

فصل‌های نهم، دهم و یازدهم نیز به بستر اجتماعی و معماری دوره پهلوی دوم، معماران تاثیرگذار این دوره که با عنوان پیشگامان نسل دوم نامگذاری شده‌اند و شکل‌گیری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران اختصاص یافته است.

فصل‌های دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم معماری بعد از انقلاب را از منظر فعالیت‌های معماران متاخر نسل دوم و برخی از معماران نسل سوم، بررسی می‌کنند. فصل‌های پانزدهم، شانزدهم و هفدهم نیز به‌ترتیب به بناهای ساخته شده در حیطه بناهای عمومی، ساختمان‌های بلند‌مرتبه و ابنیه مقدس اختصاص دارد.

در این کتاب از آن‌جایی که معماری معاصر از زاویه تاریخ اندیشه مورد بررسی قرار می‌گیرد، از شرح وقایع و حوادث تاریخی متعدد خودداری شده و فقط به برخی از جریان‌های مهم اجتماعی، که از جهت طرح اندیشه‌های جدید اهمیت به‌سزایی دارد، پرداخته شده است.

علاوه بر هفده فصل ذکر شده، این کتاب شامل بخش‌های «یادداشت مولف»، «موخره»، «منابع و مراجع»، «ماخذ تصاویر»، «نمایه» و «مقدمه انگلیسی» است.

در بخشی از «موخره» کتاب در رابطه با مدرنیته ایرانی می‌خوانیم: «یکی از سرفصل‌های مهم آشنایی روشنفکران ایرانی با مباحث غربی، شکل‌گیری «مدرنیته ایرانی‌شده»، و یا به تعبیری، «مدرنیته ایرانی» است. مدرنیته ایرانی مفهومی است که در دو دهه اخیر از طرف روشنفکران و منتقدان حوزه فرهنگ و اجتماع برای فهم واقعیت عینی متاثر از مدرنیته غربی در ایران مورد استفاده قرار گرفته، اما کمتر در میان مدعیان این مفهوم تلاشی در تعریف و بیان مشخصات این مقوله صورت پذیرفته است.»

از نکات مهم و مورد توجه چاپ این کتاب این است که برای نخستین بار کتابی در این ابعاد و با پرداخت اختصاصی به مباحث معماری معاصر در ایران و بررسی تحولات آن در دورانی خاص، به تالیف یک معمار ایرانی می‌رسد.

همچنین تصاویر موجود در کتاب، اعم از نقشه‌ها، عکس‌های بناهای معاصر و عکس‌هایی از ماکت بناهای ساخته نشده، در کنار مطالبی که به‌تناسب در بخش‌های مختلف کتاب گنجانده شده است، به دانشجویان و پژوهشگران عرصه معماری این امکان را می‌دهد که با دقت بیش‌تر و با صرف زمان کمتر به مطالعه جامع معماری معاصر در ایران بپردازند.

کتاب «معماری معاصر ایران» تالیف امیر بانی‌مسعود در بهار 88 توسط انتشارات هنر معماری قرن در قطع رحلی، در 536 صفحه گلاسه، به صورت مصور و نیمه رنگی با صحافی نفیس در شمارگان 2000 نسخه چاپ و با قیمت 34000 تومان در بازار نشر عرضه شده است.